प्रत्येक आठवडाअखेरीस संग्रहालयाच्या
अभिरक्षकांकडून संग्रहालयाची माहिती मिळवा
शनिवार
सकाळी ११.३० वा इंग्रजीतून
दुपारी १२.३० वा मराठी/हिंदी भाषेतून
सर्वांसाठी खुले.
१४२५-५२
मूळ साच्यात ‘लॉस्ट वॅक्स’ प्रक्रियेचा वापर करून आणि सोनेरी मुलामा देऊन घडवलेली कास्य
प्रतिकृती,९.४१ x १६.६० फूट
निर्मिती: फ्रिली गॅलरी, फ्लॉरेन्स
द गिल्ड ऑफ द डोम असोसिएसन, फ्लॉरेन्स
तेराव्या शतकाचा उत्तरार्ध हा फ्लॉरेन्समधला ‘नवचैतन्याचा’ रेनेसान्सचा कालखंड होता. या काळात मानवतावादी तत्वज्ञान, कलात्मक निर्मिती, तंत्रज्ञान आणि संघटन कौशल्य या गोष्टींना महत्त्व देण्यात येत होतं. समृध्दीचं प्रमाणही वाढल्यामुळे, याच काळात एक नवं धार्मिक आणि राजकीय ‘सिटी सेंटर’ –नगर केंद्र उभारण्याची महत्त्वाकांक्षी योजनाही हाती घेण्यात आली. कॅत्तेद्राले द सान्ता मारिया देल फिओरे (फ्लॉरेन्स कॅथीड्रल) आणि फिलिपो ब्रुनेलेची ह्या इटालियन वास्तुशिल्पकाराने उभारलेला प्रसिध्द कूपोला (घुमट) ह्या वास्तुंच्या उभारणीनंतर पुतळे, उठावाची सजावट आणि चित्रकृती यांनी मढलेल्या अनेक इमारती उभ्या राहिल्या. नवी कलात्मक परिभाषा अभिव्यक्त करणाऱ्या या वास्तू नव्या मूल्यांचाही निर्देश करत होत्या.ह्या वास्तुसमुहातील मध्यवर्ती वास्तूची निर्मिती लॉरेन्झो घिबेर्ति ह्या इटालियन वास्तुशिल्पकाराने (१३७८-१४५५) केली. ही वास्तू आणि घुमटाभोवतीचा वास्तुसमूह साकारण्यासाठी गीबर्टी इ.स १४२५ पासून इ.स. १४५२ पर्यंत काम करत होते. ह्या वास्तुसमुहाचं प्रवेशद्वार बॅत्तिस्तेरो दी सान जिओवान्नी/(फ्लॉरेन्सची बॉपप्टिस्ट्रीच्या-ख्रिस्ती धर्मदीक्षा केंद्र) पूर्वेकडील द्वारापाशी होतं. फ्लॉरेन्समधील ह्या सर्वात जुन्या नगरमंदिरातच नगरवासियांसाठी धार्मिक विधी आणि अन्य कार्यक्रमांचं आयोजन करण्यात येत असे.सार्वजनिक सभा-समारंभांच्या आयोजनासाठीही ह्याच वास्तूला प्राधान्य देण्यात येई. द गेट ऑफ पॅराडाईज मध्ये घिबेर्ति मुलाम्याच्या शिल्पचित्रांच्या माध्यमातून बायबलच्या जुन्या करारातील दहा प्रसंगांचं अतिशय कौशल्यपूर्वक चित्रण केलं आहे. फ्लॉरेन्सचे लोक उद्योजक संघ, उच्चभ्रू समाज, व्यापारी, वस्त्रप्रावरणांची निर्मिती करणारी मंडळी, एवढंच नव्हे तर संपूर्ण युरोप, भूमध्यसामुद्रिक प्रदेश, आशिया भारत अशा विभिन्न ठिकाणचे व्यापारी, उद्योजक, बँकर्स अशा प्रकारची मध्यवर्ती वास्तू हे नागरी समाजजीवनाचं केंद्र असतं हे जाणत होते; त्यामुळे कलात्मक अविष्कार, धार्मिक संस्कार आणि राजकीय कार्यक्रम यासारख्या वेगवेगळ्या गोष्टींचा मेळ इथे साधला जात असे.
गिल्ड ऑफ द डोम असोसिएशनच्या आर्थिक सहकार्यामुळे गेट्स ऑफ पॅराडाईज प्रदर्शित करणं शक्य झालं. मूळ कलाकृतीची प्रतिकृती सध्या फ्लॉरेन्स बॉपप्टिस्ट्री पूर्वेकडील प्रवेशद्वाराचं दर्शनी सौंदर्य वाढवते. इथे प्रदर्शित करण्यात आलेली प्रतिकृती बॉपप्टिस्ट्रीच्या प्रवेशद्वारावरील प्रतिकृतीसारखीच आहे. मूळ कलाकृतीच्या पुनर्स्थापनेसाठी सुमारे २७ वर्षांचा कालावधी लागला. ही कलाकृती फ्लॉरेन्सच्या म्युझियो देला ऑपरा येथे ठेवण्यात आली आहे. फ्लॉरेन्सच्या बॉपप्टिस्ट्रीच्या उत्तरेकडील प्रवेशद्वारावरील (घिबेर्तिनेच साकारलेल्या) पाच पुनर्स्थापित कलाकृतींच्या प्रतिकृतीही ह्या प्रदर्शनात पाहायला मिळतील. वस्तुसंग्रहालयाच्या प्रांगणातील विशेष प्रकल्प दालनात त्या प्रदर्शित केल्या आहेत. या बरोबरच बेन्वेनुटो चेलिनी ह्या इटालियन कलावंताने (१५००-७१) फ्लॉरेन्समधील प्लाझा देल्ला सिनोरियासाठी घडवलेल्या फ्यासोइस (पर्सियस) विथ द हेड ऑफ मदुसा (१५५२) ह्या कलाकृतीची प्रतिकृतीही इथे प्रदर्शित केली आहे. द गेट्स ऑफ पॅराडाईज आणि बॉपप्टिस्ट्रीच्या उत्तरेकडील प्रवेशद्वारावरील कलाकृतींच्या ह्या प्रतिकृतींमधून ‘लॉस्ट वॅक्स ब्राँझ कास्टींग’ प्रक्रियेत वापरण्यात आलेल्या नव्या तंत्रज्ञानाची जाणीव होते. ह्या प्रतिकृती पाहणाऱ्या अभ्यागतांना, फ्लॉरेन्स आणि भारत या दोन्ही ठिकाणच्या कलापरंपरा आणि पुनर्स्थापनाविषयक तंत्रज्ञान यांचा तुलनात्मक दृष्टिकोनातून विचार करावासा वाटेल. द गेट्स ऑफ पॅराडाईज ही कलाकृती फ्लोरेन्स मधल्या नवचैतन्याच्या कालखंडाचं प्रतिनिधीत्व करते. ह्या कलाकृतींबरोबरच, फ्लॉरेन्समधल्या तत्कालीन लोकजीवनाशी निगडीत असलेली आणि ऐतिहासिक दृष्टय़ा मोलाची छायाचित्रंही इथे प्रदर्शित केली आहेत. कमलनयन बजाज विशेष प्रदर्शन दालनात मांडण्यात आलेली ही छायाचित्रं, कुनस्थिस्तोरीशेस इनस्तितूत, फ्लॉरेन्स, मॅक्स-फ्लांक इन्स्टिटय़ूट यांच्या सौजन्याने उपलब्ध होऊ शकली. ह्या छायाचित्रांमुळे, फ्लॉरेन्सच्या गतिशील आणि वैविध्यपूर्ण संस्कृतीच्या आविष्कारात नागरी सार्वजनिक स्थळांनी किती महत्त्वाची भूमिका बजावली ह्याची जाणीव अभ्यागतांना होईल. द गेट्स ऑफ पॅराडाईजच्या घडणीसाठी कारणीभूत ठरलेले नागरी आणि ऐतिहासिक संदर्भ ह्या छायाचित्रांमुळे स्पष्ट होतात. फ्लॉरेन्समधील नवचैतन्याच्या कालखंडाला प्रेरणा देणाऱ्या मूल्यांचं भान ह्या प्रदर्शनामुळे जागवलं जाईल. ही मूल्यं आपल्या दृष्टीनेही महत्त्वाची आहेत- कारण आज भारतातही नागरीकरणाची प्रक्रिया अधिकाधिक वेग पकडते आहे; अशा वेळी, नागरी संस्कृतीचा विकास साधण्याच्या बाबतीत ही मूल्यं प्रेरणादायी ठरतील.
डॉ. भाऊ दाजी लाड मुंबई
शहर संग्रहालय समाजाच्या सेवेकरिता एक अशी संस्था म्हणून काम करण्याचे उद्देश्य ठेवते जी उत्कृष्ट प्रदर्शनांद्वारे आणि विविध दृक व वैचारिक माध्यमांतून सांस्कृतिक ज्ञानाच्या प्रसाराकरिता समर्पित असेल.
बृहन्मुंबई महानगरपालिकेची संस्था
जमनालाल बजाज प्रतिष्ठानाच्या सहकार्याने कार्यरत
इन्टॅक, इंडियन नॅशनल ट्रस्ट फॉर आर्ट अँड कल्चरल हेरिटेज द्वारे पुनरुज्जीवीत
पत्ता
वीर माता जिजाबाई भोसले उद्यान (राणीची बाग),
९१/अ, डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर मार्ग,
भायखळा पूर्व, मुंबई ४०००२७, महाराष्ट्र, भारत
वेळ:
तात्पुरते बंद
दू. : +९१ २२ २३७४१२३४